ای سیویل مرجع مطالب عمرانی

گریدر یا شیب ساز (grader)از جمله ماشین آلات عمرانی می باشد که به صورت وسیع در پروژه های راه سازی از آن استفاده می شود.

در این مقاله به معرفی تاریخچه پیدایش گریدر ، موارد استفاده از گردیر ، انواع آن و عملکرد این ماشین در انواع خاک می پردازیم.

معرفی  کلی گریدر

اولین انواع گریدر توسط انسان ها یا حیوانات باربر کشیده می شدند و اکثراً در مزارع مورد استفاده قرار می گرفتند.

نمونه ای از اولین گریدرها که توسط حیوانات باربر جابه جا می شدند.

پس از کشف موتور بخار گریدر ها توسط تراکتور کشیده می شدند.

نمونه ای از اولین گریدرهای بدون موتور که توسط تراکتور کشیده می شدند.

امّا اولین گریدر خود کششی در سال 1920 (اوایل قرن 20)و توسط  کمپانی تولید گریدر راسل(Russell Grader Manufacturing Company) تولید شد.

بعد ها شرکت کاترپیرال در ساختار این ماشین تغییراتی را اعمال نمود.

امروزه گریدرها در ابعاد گوناگون و با کارایی های  گوناگون موجود می باشند.

نمونه ای از اولین گریدرهای خود کششی.

 انواع گریدر:

گریدرها شامل دو نوع موتوردار و بدون موتور می باشند.

هر کدام از انواع فوق الذکر دارای معایب و مزایایی می باشند که در ادامه به آنها می پردازیم.

گریدرهای بدون موتور: 

همان طور که در تاریخچه این ماشین آورده شد این نوع گریدرها از اولین انواع تولید شده می باشند.

لازم به ذکر است امروزه استفاده ار این نوع گریدر بسیار محدود می باشد و تنها در موارد خاص از آن استفاده می شود.

نوع بدون موتور برای زمین های سخت و یا آبدار بر نوع موتوردار ارجحیت دارد.

گریدرهای موتور دار:

امروزه  اکثر گریدرهای  تولید شده موتوردار می باشند که از لحاظ اندازه خود به دو نوع ذیل تقسیم بندی شده:

گریدرهای سبک(light graders):

از این نوع ماشین عموماً در کارهای معمول مانند پخش مواد خاکی وتنظیم و تسطیح سطح راه استفاده می شود.

گریدرهای سنگین(Heavy Grader):

از این نوع گریدر برای تسطیح سطح جاده ها و راه ها و همچنین عملیات خاکی با احجام بالا استفاده می شود.

همچنین می توان گریدرها را به لحاظ نوع و ابعاد تیغه، مفصلی بودن و خاصیت کمرشکنی تقسیم نمود.

موارد استفاده از گریدر:

موارد استفاده از گریدرها در پروژه های عمرانی عبارت اند از:

• حمل مواد به کنار جاده
• شیب بندی های دقیق
• پخش کردن مواد خاکی
• کندن جوی
• برف روبی
• تنظیم شانه راه
• مخلوط کردن مواد خاکی با دانه بندی های مختلف در روسازی آسفالتی
  راه های فرعی به طریق مخلوط کردن خاک و مواد قیری در محل
• نگهداری رویه جاده های شنی
• شیب بندی

عملکرد گریدرها در انواع خاک:

گریدرها قادر می باشند مواد خاکی سبک وزن که عاری از ریشه های عمیق درخت ها و سنگ های درشت می باشند، بدون نیاز به ماشین آلات کمکی دیگر جابه جا و پخش نمایند.

بازده گریدر در این زمین ها بسیار عالی می باشد.

مواد خاکی جابه جا شده بویژه شن و ماسه براحتی توسط گریدر پخش و مخلوط می شوند.

بازده گریدرها در کار با این نوع مصالح به حداکثر خود می رسند.

در زمین های سفت ابتدا باید تیغه های خراشنده زمین را شخم بزنند.

پس از آن می توان از گریدر استفاده شود.

عملکرد گریدرها در این زمین ها دارای بازده متوسط می باشد.

لازم به ذکر است کارایی گریدرها در زمین های آبدار بسیار محدود و در مواردی غیرممکن می باشد.

دلیل این امر فرورفتن چرخ های جلو در گل می باشد که ماشین را از حرکت باز می دارد.

به طور کلی بازده این ماشین ها در این نوع زمین ها بد می باشد.

استفاده از گریدرها در عملیات های خاکی.استفاده از گریدرها در عملیات برف روبی

قسمت های اصلی گریدر:

قسمت های اصلی شیب ساز عبارت اند از:

• چرخ ها
• کلاج
• ترمز ها
• تیغه
• شاستی
• سیستم حرکتی
• دریچه کنترل سوخت

در ادامه به بررسی موارد فوق می پردازیم.

1-چرخ ها

در گریدر عموماً چرخ ها وزن ناشی از عملیات های سنگین را تحمل می نمایند.

به همین دلیل مناسب تر می باشد اندازه تمامی چرخ ها یکسان باشد.

امّا در مواردی ممکن است اندازه چرخ های جلویی کوچکتر باشند.

محدوده اندازه چرخ ها از عرض 13 اینچ ،قطر طوقه 24 اینچ و تعداد دوازده لایه تا عرض 23?5 اینچ ،قطر طوقه 25 اینچ و تعداد شانزده لایه می تواند متغییر باشد.

2-کلاج:

در اکثر موارد امکان دارد کلاج موتور ماشین شیب ساز تحت بارهای سنگین قرار گیرد.

به همین علت لازم است که کلاج همیشه دارای عملکرد روانی باشد.

3-ترمزها

همیشه ترمزهایی روی هر یک از چرخ های محرک گریدر که در عقب ماشین واقع شده اند موجود می باشد.

نوع این ترمزهـا امکان دارد به صورت کفشک یا دیسک چند منظوره باشد که توسط اعمال فشار هیدرولیکی عمل می نماید.

همچنین ممکـن اسـتتنها یـکدیسک ترمز موجود باشدکه در هنگام حرکت روی هر چهار چرخ محرک اثر می کند.

4-تیغه ها

به صورت معمول شیب ساز ها یک تیغه پهن و قابل کنترل را در بر می گیرند.

این تیغه در مرکز محور اصلی گریدر قرار دارد.

این تیغه می تواند در حات های مختلفی نسبت به ماشین قرار گرفته و عملیات های گوناگونی را که در زیر آمده به خوبی انجام دهد:

الف:عمل بریدن

ب:پر کردن

ج:زاویه دادن

لازم به ذکر است عملیات های فوق الذکر می توانند به صورت مستقل یا همزمان صورت بپذیرند.

لبه های مستقیم و منحنی با ارتفاعات و ضخامت های گوناگون برای تیغه شیب ساز موجود می باشد.

لبه های مستقیم مواقعی به کار می روند که فرسایش لبه ها در اثر شرایط کار مهم بوده و  همچنین نفوذ به داخل مواد به سادگی امکان پذیر می باشد.

لبه های نازک برای کارهای ظریف اکثراً مناسب می باشند.

لبه هایی که کلفت می باشند دارای دوام بیشتری نسبت به لبه های نازک بوده.

5-شاستی

شاسی کمرشکن موجب افزایش قدرت مانور ماشین شیب ساز می گردد.

انواع طرز کار معمول گریدر مفصل دار.

حالت A حالت معمولی دستگاه شیب ساز می باشد.

حالت B دستگاه می تواند زاویه گردش خیلی کوچکی تحصیل نماید.

حالت C چرخ ها بر روی زمین مستحکم می باشند  و در همان حال ماشین می تواند با تیغه به کندن جوی و کنـاره جـاده و سایر موارد مشغول شود.

6-سیستم حرکتی

عموماً گریدرها دارای شش تا نه عدد دنده جلو و دو تا نه عدد دنده عقب می باشند.

در گریدر ها به جعبه دنده قدرتمند و کم سرعت جهت کارهای سنگین و دقیق،سرعت متوسط برای کارهای جزئی و سرعت حرکتی بین سی تا چهل کیلومتر بر ساعت نیاز می باشد.

7-دریچه کنترل سوخت:

تنظیم سرعت گریدر توسط دریچه کنترل سوخت امکان پذیر می باشد.

همچنین امکان دارد یک اهرم روی کنسول وجود داشته باشد.

همواره یک شتاب دهنده برای سرعت دادن به ماشین و یک شتابگیر برای کاهش سرعت آن زیر سیستم ساسات وجود
دارد .

گاهی نیز این سیستم به وسیله یک اهرم پدال مانند که افزایش شتاب را با فشار پنجـه و کـاهش شـتاب را بـا فشـار پاشـنه فـراهم می کند، کامل می شود.

نمایی از قسمت های مختلف ماشین شیب ساز در تصویر فوق آمده است.

توصیه های ایمنی برای گریدر:

در هنگام کار با ماشین شیب ساز بهتر است به نکات زیر توجه شود:

• قبل از سوار شدن کاملاً دور ماشین خود قدم زده و اطمینان حاصل نمایید فردی یا چیز ناشناخته ای در اطراف وسیله یا روی آن نباشد، و  همچنین موقع شروع کار به اعضاء گروه کاری اطلاع دهید
• از گریدرزنی نزدیک لبه ها و کنار دیوارهای بلند در ساعاتی که هوا تاریک است، جلوگیری نمایید.
• همیشه ماشین را روی سطح طبیعی زمین و در وضعیتی که تیغه در سطح زمین قرار دارد پارک کنید.
• راجع به توانایی ها و محدودیت های ماشین، کنترل ها و گیج های آن اطلاعات کافی داشته باشید.
• برای ورود به کابین از نردبان مخصوص این کار، استفاده نمایید و از روی تیغه های گریدر بالا نروید.

جالب انگیز:

بزرگترین گریدر موتور دار ساخته شده مربوط به کمپانی ایتالیایی آمبرتو آکو(Umberto Acco ) می باشد.

نام این گریدر Super Grader  است و در سال 1980 تولید گردید.

این ماشین به معنای حقیقی یک غول بی شاخ و دم بود.

این گریدر عظیم مجهز به دو موتور بود که هر دو ساخت کمپانی کاترپیلار بود و یکی در جلو و دیگری در عقب این ماشین نصب‌شده بودند.

موتوری که در جلوی این ماشین قرار داشت  700 اسب بخار قدرت داشت.

امّا موتوری که در پشت این ماشین قرار داشت بزرگ تر بود و دارای قدرت 1000 اسب بخار بود.

قدرت کل این گریدر به 1700 اسب بخار می رسید.

سوپر گریدر برخلاف دیگر گریدرها به چرخ‌های دوبل مجهز شده بود و به همین دلیل تعداد چرخ‌های آن به 12 عدد رسیده بود.

وزن این ماشین 181,437 کیلوگرم بود و تیغه آن به 11 متر می‌رسید.

لازم به ذکر است این گریدر به خواست کشور لیبی و به تعداد شش عدد ساخته شده بود.

امّا  متاسفانه به دلیل تحریم های سیاسی هیچ گاه این دستگاه بی نظیر به کشور لیبی وارد نشد.

این ماشین در ایتالیا رها شد و برای مدتی توریست ها با آن عکس می گرفتند.

در نهایت قطعات این ماشین بی نظیر اسقاط گردید.

نمایی از بزرگترین گریدر موتوردار ساخته شده تا به امروز.

در ادامه فیلمی از یک گریدر و نحوه کار کرد آن در پروژه های مختلفی را می توانید ببینید:

دیدن فیلم گریدر و آشنایی با انواع ماشین آلات عمرانی