ای سیویل مرجع مطالب عمرانی

جرثقیل:

جرثقیل یا جراثقال یکی از ماشین الات بسیار پرکاربرد در کارگاه ها و پروژه های عظیم عمرانی می باشد.

جرثقیل کلمه ای عربی می باشد که معادل آن در زبان فارسی گرانبر می باشد.

در این مقاله با شما خواهیم بود تا شما را با جرثقیل،کاربرد های آن در پروژه های عمرانی و نکات ایمنی که در هنگام کار با این ماشین باید رعایت نمود آشنا نماییم.

تاریخچه جرثقیل

جرثقیل های اولیه حدود 4000 سال پیش و در تمدن مصر باستان برای جابه جایی آب مورد استفاده قرار می گرفتند.

این وسیله به شادوف(shaduf) معروف بوده است.

قسمت های تشکیل دهنده این دستگاه چوبی عبارت اند از:

• یک تکیه گاه افقی
• دو تکیه گاه عمودی
• یک بازوی گردان

نحوه کار این دستگاه همچنین به این صورت بود که برای تعادل در یک طرف، وزنه‌ی تعادلی و در انتهای دیگر بازوی گردان که آب یا کالا را جابه‌جا می‌کردند قرار داشته است.

نمونه ای از دستگاه شادوف که استفاده از آن در مصر باستان مرسوم بوده است.

استفاده از جرثقیل در یونان و  روم باستان:

استفاده از نمونه های اولیه ی گرانبرها در یونان و روم باستان نیز شایع بوده است.

به عنوان مثال شواهد باستان شناسان بیانگر این مطلب است که 6 قرن قبل از میلاد مسیح یونانیان از وسایلی چوبی برای حمل وسایل سنگین استفاده می کردند.

رومی ها در ساختار جراثقال یونانی ها تغییراتی را ایجاد نموداند و از آن در ساخت و ساز استفاده می کردند.

گرانبر هایی که رومیان از آن استفاده می کردند به Treadwheel crane معروف است.

نمونه ی اولیه ی جرثقیل که توسط رومیان مورد استفاده قرار می گرفته است.

در قرن شانزدهم میلادی برای افزایش طول باربرداری جرثقیل، قسمت Jib به Boom یعنی بازوی اصلی اضافه شد.

در تصویر فوق قسمت های ذکر شده را می توانید به خوبی مشاهده نمایید.

با انقلاب صنعتی استفاده از جرثقیل ها برای حمل بار در بنادر رونق گرفت.

در سال 1838 ویلیام آرمسترانگ کارخانه دار و بیزینسمن انگلیسی جرثقیلی ساخت که با قدرت آب کار می کرد.

یکی از گرانبرهای او توسط نیروی دریایی ایتالیا در سال  1883مورد استفاده قرار گرفت.

این دستگاه تا اواسط دهه 1950 برای فعالت گوناگون استفاده می شد و هنوز با گذشت چندین دهه این گرانبر در شهر ونیس پایدار می باشد.

امروزه گرانبرهای گوناگونی موجود می باشد که در ادامه به معرفی آنها می پردازیم.

تعریف جرثقیل:

تعریف ارایه شده از جرثقیل(crane)و جرثقیل متحرک(mobilecrane)،توسط سازمان بین المللی استاندارد،طبق استاندارد شماره ISO3406-1  عبارت است از:

1-جرثقیل کرین (crane):

ماشینی که فعالیت اصلی آن باربرداری و جابه جایی بار به صورت معلق در هوا می باشد که این فعالیت در آن،به وسیله قلاب یا سایر تجهیزات مشابه صورت می پذیرد،را جرثقیل می گویند.

2-جرثقیل متحرک :(mobile crane):

جرثقیلی است که مجهز به دکل یا بوم(و یا تجهیزات بوم برجی)بوده و قابلیت راهپیمایی،بارگیری و تخلیه را بدون استفاده از مسیر ویژه و یا تکیه گاهی برای پایداری خود  دارا می باشد.

کاربرد جرثقیل در پروژه های عمرانی:

همان طور که قبلاً گفته شد از گرانبرها در بیشتر پروژه های عمرانی استفاده می شود.

کاربرد  این ماشین در پروژه های عمرانی عبارت است از:

• بتن ریزی بالاخص سازه های بلند مرتبه
• استفاده به عنوان بالابر
• تخلیه و بارگیری مصالح و لوازم
• کمک به اجرای اسکلت بتنی
• برپا نمودن اسکات فلزی

انواع جرثقیل

جرثقیل های مرسوم امروزی عبارت اند از:

• جرثقیل برجی یا تاورکرین(Tower crane)
• جرثقیل های موبایل(ماشینی)
• جرثقیل های سقفی
• جرثقیل های دروازه ای
• جرثقیل های بازویی
• جرثقیل های آویز
• جرثقیل های خاص

در اکثر پروژه های عمرانی تاورکرین بیشترین استفاده را داشته.

انواع دیگر جراثقال بیشتر در بنادر و یا مکان های صنعتی استفاده می شوند.

1-جرثقیل برجی:

نمایی از دو تاورکرین که برای برج سازی مورد استفاده قرار گرفته اند.

این گرانبر برای کار کردن در سطوح پرازدحام طراحی گردیده است.

در این جراثقال از وزنه تعادل برای ایجاد تعادل استفاده می شود.

در این ماشین کشش به وسیله برج به جای دکل یا ماشین به زمین منقل می گردد.

لازم به ذکر است از این وسیله در مواردی چون سدسازی،برج سازی،پل سازی،سوله سازی و… استفاده می شود.

قسمت های اصلی این ماشین عبارت اند از:

• منبع قدرت
• پایه ثابت(بتن)یا پایه ی متحرک(کامیون ریلی)
• دکل یا برج
• بازوی ثابت یا متحرک
• کابل بالابر و سیستم موتور
• سیستم کابل معلق
• سیستم حائل جرثقیل
• صفحه ی متحرک برای بازو و اتاقک اپراتور
• سیستم وزنه ی تعادل
• اتاقک اپراتور

مشخصه های تاورکرین ها:

مهمترین شاخصه های این ماشین عبارت اند از:

• ارتفاع ثابت دکل در هنگام کار
• قابلیت گرداندن بار
• شعاع کار قابل تنظیم
• قابلیت بالا بردن و پایین آوردن بارها

انواع تاورکرین ها:

تاورکرین ها به دو نوع ثابت(روی جک و روی پایه) و متحرک تقسیم بندی شده.

تاورگرین های متحرک خود دارای انواع دیگری می باشد که عبارت اند از:

•  ریلی(کششی و خودکششی)
• چرخ لاستیکی(کششی و خودکششی)
• پشت کامیونی(چرخ لاستیکی و چرخ زنجیری)

انواع دکل تاورکرین

در تاورکرین ها دکل ها دارای اشکال گوناگون می باشند.

دکل های رایج در این جرثقیل عبارت اند از:

• دکل بالارونده
• دکل ثابت
• دکل قطعه ای قابل اقزایش
• دکل تلسکوپی

همچنین لازم به ذکر است که فرم کلی دکل در تاورکرین به صورت مشبک و لوله ای می باشد.

2-جرثقیل موبایل (ماشینی):

این ماشین بر روی زمین به دو صورت ثابت (نصب جک) و کارگاهی (متحرک با بار) عمل می‌کند.

3-جرثقیل سقفی:

این نوع جرثقیل دارای دو نوع تک پل و دو پل می باشد.

معادل انگلیسی این دستگاه  overhead crane می باشد.

این ماشین عموماً برای انتفال عمودی و افقی بار در انبارها و سالن‌های صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد.

4-جراثقال دروازه ای:

این نوع جرثقیل‌ها به دو صورت دروازه‌ای و نیم دروازه‌ای قابل استفاده هستند.

جرثقیل های نیم دروازه ای عموماً در محیط‌های خارج از سالن نصب می‌گردند که ویژه‌ی تخلیه و بارگیری اجناس می‌باشند.

از گرانبر دروازه ای جهت جابه‌جایی بار در محیط‌های باز و در داخل سالن‌ها استفاده می گردد.

معادل انگلیسی گرانبر دروازه ای Gantry Crane و گرانبر نیمه دروازه ای Semi Gantry crane  می باشد.

نمونه ای از یک جرثقیل نیمه دروازه ای.

5-جرثقیل بازویی:

این نوع ماشین عموماً در صنایع کاربرد دارد.

انواع این گرانبر عبارت اند از:

• بازویی(دیواری)
• ستونی بازویی

6-جرثقیلهای آویز

این جرثقیل‌ها درسالن‌ها و مکانهای با محدودیت ارتفاع و خطوط مونتاژ سری (خودروسازی و…) در ظرفیت تا 5 تن قابل استفاده‌اند.

7-جرثقیلهای خاص:

این گرانبرها ترکیبی از موارد فوق الذکر می باشند که در مکان هایی خاص مورد استفاده قرار می گیرند.

نکات ایمنی جرثقیل

یکی از ماشین آلات بسیار پر خطر و حادثه آفرین جرثقیل می باشد.

به همین دلیل در هنگام کار با این ماشین رعایت نکات ایمنی نه تنها ضروری بلکه حیاتی نیز می باشد.

در هنگام کار با این دستگاه توجه به نکات زیر ضروری می باشد:

• رانندگان جرثقیل بایستی دارای گواهینامه معتبرباشند ومعاینه پزشکی شوند.
• پیشگیری از تماس جرثقیل با کابل های برق
• بازرسی دقیق طناب قبل از استفاده از آن به منظور حمل بار
• طناب پیچی مناسب اطراف بار
• در هوای طوفانی یا بادهای شدید کار را متوقف کنید.
• استفاده از پرسنل مناسب جهت آماده کردن بار،به خصوص هنگامیکه بار از بالای سازه و یا بالای سر کارکنان عبور می کند.

لازم به ذکر است نکات فوق الذکر تنها چند مورد از چندین نکته می باشد که در هنگام کار با جرثقیل باید به آن توجه کنید و توجه به آنها می تواند ریسک بروز حوادث را به صورت چشم گیری کاهش دهد.

انواع طناب مورد استفاده در جرثقیلها - طناب در جرثقیل :

به منظور بلند نمودن بار در کارگاه ها بسته به نوع فعالت از طناب هایی با جنس های گوناگون استفاده می شود.

جنس های گوناگون طناب عبارت اند از:

• زنجیر ساخته شده از آلیاژ فولادی
• طناب سیمی
• نایلون
• پلی استر
• الیاف مصنوعی
• طناب فیبری طبیعی و مصنوعی

در ادامه به بررسی هر کدام از موارد فوق می پردازیم.

1-زنجیر ساخته شده از آلیاژ فولادی:

از این نوع طناب برای حمل مواد داغ استفاده می شود

2-طناب سیمی:

از ویژگی های این طناب می توان به موارد زیر اشاره نمود:

الف:اقتصادی بودن

ب:انعطاف پذیری

پ:در دسترس بودن و دسترسی آسان

د:مقاومت بودن در برابر خوردگی

3-نایلون

این نوع طناب ها برای حمل بار در شرایط چرب یا قلیایی مناسب می باشند.

از خصایص دیگر این نوع طناب ها  می توان به مقاوم بودن در برابر مواد شیمیایی اشاره نمود.

4-پلی استر:

از این طناب ها معمولاً در زمانی که به حداکثر کشش احتیاج باشد استفاده می نماییم.

5- الیاف مصنوعی:

از این نوع طناب برای بارهایی که در معرض مواد اسیدی می باشند مناسب می باشد.

6-طناب های فیبری و مصنوعی:

از ویژگی های بارز این نوع طناب ها می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• قابلیت چسبیدن به بار
• نرم بودن
• عدم آسیب رساندن به سطح بار
• ارزان قیمت بودن

از معایب اصلی این طناب ها این است که از آن ها برای بالا بردن بارهای سنگین نمی توان استفاده نمود.

لازم به ذکر است که توجه به نوع طناب جرثقیل از نکات بسیار مهم در کارگاه می باشد.

همچنین باید برای حمل هر نوع بار از طناب استاندارد مخصوص آن کالا استفاده نمود.

 

ویدیو جرثقیل - انواع ماشین آلات عمرانی و آشنایی با آن